از سایر بناهای مشهور عصر سلجوقی مسجد جامع اردستان میباشد. بنای نخستین این مسجد در قرن ها اول اسلام پیریزی گردیده و به وسیله معماران سلجوقی به نقط ی اوج كمال رسیده میباشد. تزیینات خوشگل و دیدنی دقت گچبری و آجركاری مهمترین وجه این مسجد جامع میباشد. این سازه را در مسافت سال های 555-553 هجری قمری مدرس محمود اصفهانی تعمیر و بازسازی کرده و ابعاد نیز در زمانهای تیموری و صفوی آیتم نوسازی قرار گرفته میباشد.
مسجد جامع برسیان یا این که پارسیان در 42 كیلومتری شرق اصفهان از سایر بناهای اساسی زمان سلجوقی میباشد كه در طول ملكشاه درست شده و در زمانهای بعد از آن بازسازی و تجدید بنا شدهاست. «طبق كتیبه گچبری گردیده مسجد، محراب بسیار زیبای آن که در 498 هجری و مناره آجری آن در 491 هجری سازه شدهاست دارنده مسجد النبی کوهسنگی مشهد کتیبه کوفی پر رنگ ای میباشد که آیه معروف « انما یعمرمساجد الله اینجانب امن بالله والیوم الاخر واقام الصلوه و اتی الزکوه ...» نگاشته گردیده.
مساجد جامع قزوین، بروجرد و اردبیل، مساجد اصلی دیگر زمان سلجوقی میباشد. البته دراین دربین مسجد جامع اردبیل خصوصیت خاصی داراست. از نگرش دانشمندان اهل ایران و فرنگی، مسجد جامع اردبیل بیانکننده سه عصر ساختمان سازی میباشد: زمان اولیه بیانکننده بنای نخستین آن و مرتبط با زمان قبل از اسلام میباشد، عصر دوم با ایجاد کرد مسجد جامع بوسیله سلجوقیان بر روی به عبارتی بنای قبل از اسلام و عصر سوم عصر تجدید بنا آن(بعداز ویرانی به وسیله مغولان) بوسیله حكومت ایلخانیان میباشد.
در زمان سلجوقی بناهای دیگری نیز بنیاد معماری کشورایران اسلامی را غنا اعطا کرد. رباط یا این که کاروانسرای شرف درقسمت شرقی خط مش سرخس و کامل شدن گردیده در سال 549 هجری، از نگرش پژوهشگران، موزه هنرمعماری جمهوری اسلامی ایران نامیده میشود. « تنوع آجرکاری گچبری و تلفیق خشت و گچ درین سازه رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد به طوری میباشد که هرکدام از آنها میتواند در ستون شاهکارهای هنری قرن چهارم و پنجم هجری قرار گیرد.»
معماری اسلامی کشورایران در زمان ایلخانی
معماری زمان خوارزمشاهی و ایلخانی که بعداز سلجوقیان توان را به دست گرفتند از حیث مدل تا حدودی مشابه به عصر سلجوقی میباشد و به تفسیر بعضی مورخان ادامه مدل سلجوقی. البته مسجد گناباد که دارنده تزئینات اختصاصی و بسیار زیبای آجرکاری و مرتبط با زمان خوارزمشاهی میباشد و درسال 609 هجری سازه شده از حیث مدل با عصر سلجوقی و ایلخانی گوناگون میباشد.
حكومت ایلخانان در کشور ایران با حمله هولاگو(نواده چنگیز) به کشورایران در سال 1253 میلادی(681 هجری) استارت و با تصرف بغداد در سال 1258 بغداد تمام شد. او اولی حاكمی بود كه خویش را ایلخان یعنی خانِ فرودست خان مغول نامید. اخلاق چادرنشینی و صحراگردی، اذن اخلاق بناهای کبیر و باشكوه را بدین بستگان نمیبخشید البته شناخت متمدن و هنر اهل ایران و لزوم تشکیل داد بناها، اعتنا ویژه آنها را به معماری را موجب شوید و بناهای شگرفی را در مراغه، تبریز، بغداد و سلطانیه به وجود آورد.
اولین بنای تشکیلشده به وسیله آنها، رصدخانه مراغه بود كه تشکیل داد آن درسال 658 هجری استارت شوید. در آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد سال جاری غازانخان به اسلام مشرف گردیده و اسم محمود را برای خویش برگزید. او به هم پا وزیر كاردان خویش، خواجه رشیدالدین، حیات نوای به اقتصاد اعطا کرد و از فواید آن برای تشکیل داد مساجد و بناهای دیگر منفعت گرفت. این حركت به وسیله جانشینانش الجاتیو و ابوسعید پی گرفته گردیده و بناهای اصلی معماری مذهبی در سالهای 736-695 هجری اخلاق و رفتار شوید.
از مهم ترین بناهای این زمان میقدرت به مجتمع حرم غازان خان در غرب تبریز، حرم خواجه رشیدالدین در حومه شرقی تبریز و بنای كمنظیر و باشكوه الجاتیو در شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد سلطانیه ـ كه آن را با عظمتترین معماری عصر ایلخانی میدانند ـ اشاره كرد.
از سایر بناهای مشهور عصر سلجوقی مسجد جامع اردستان میباشد. بنای نخستین این مسجد در قرن ها اول اسلام پیریزی گردیده و به وسیله معماران سلجوقی به نقط ی اوج كمال رسیده میباشد. تزیینات خوشگل و دیدنی دقت گچبری و آجركاری مهمترین وجه این مسجد جامع میباشد. این سازه را در مسافت سال های 555-553 هجری قمری مدرس محمود اصفهانی تعمیر و بازسازی کرده و ابعاد نیز در زمانهای تیموری و صفوی آیتم نوسازی قرار گرفته میباشد.
مسجد جامع برسیان یا این که پارسیان در 42 كیلومتری شرق اصفهان از سایر بناهای اساسی زمان سلجوقی میباشد كه در طول ملكشاه درست شده و در زمانهای بعد از آن بازسازی و تجدید بنا شدهاست. «طبق كتیبه گچبری گردیده مسجد، محراب بسیار زیبای آن که در 498 هجری و مناره آجری آن در 491 هجری سازه شدهاست دارنده مسجد النبی کوهسنگی مشهد کتیبه کوفی پر رنگ ای میباشد که آیه معروف « انما یعمرمساجد الله اینجانب امن بالله والیوم الاخر واقام الصلوه و اتی الزکوه ...» نگاشته گردیده.
مساجد جامع قزوین، بروجرد و اردبیل، مساجد اصلی دیگر زمان سلجوقی میباشد. البته دراین دربین مسجد جامع اردبیل خصوصیت خاصی داراست. از نگرش دانشمندان اهل ایران و فرنگی، مسجد جامع اردبیل بیانکننده سه عصر ساختمان سازی میباشد: زمان اولیه بیانکننده بنای نخستین آن و مرتبط با زمان قبل از اسلام میباشد، عصر دوم با ایجاد کرد مسجد جامع بوسیله سلجوقیان بر روی به عبارتی بنای قبل از اسلام و عصر سوم عصر تجدید بنا آن(بعداز ویرانی به وسیله مغولان) بوسیله حكومت ایلخانیان میباشد.
در زمان سلجوقی بناهای دیگری نیز بنیاد معماری کشورایران اسلامی را غنا اعطا کرد. رباط یا این که کاروانسرای شرف درقسمت شرقی خط مش سرخس و کامل شدن گردیده در سال 549 هجری، از نگرش پژوهشگران، موزه هنرمعماری جمهوری اسلامی ایران نامیده میشود. « تنوع آجرکاری گچبری و تلفیق خشت و گچ درین سازه رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد به طوری میباشد که هرکدام از آنها میتواند در ستون شاهکارهای هنری قرن چهارم و پنجم هجری قرار گیرد.»
معماری اسلامی کشورایران در زمان ایلخانی
معماری زمان خوارزمشاهی و ایلخانی که بعداز سلجوقیان توان را به دست گرفتند از حیث مدل تا حدودی مشابه به عصر سلجوقی میباشد و به تفسیر بعضی مورخان ادامه مدل سلجوقی. البته مسجد گناباد که دارنده تزئینات اختصاصی و بسیار زیبای آجرکاری و مرتبط با زمان خوارزمشاهی میباشد و درسال 609 هجری سازه شده از حیث مدل با عصر سلجوقی و ایلخانی گوناگون میباشد.
حكومت ایلخانان در کشور ایران با حمله هولاگو(نواده چنگیز) به کشورایران در سال 1253 میلادی(681 هجری) استارت و با تصرف بغداد در سال 1258 بغداد تمام شد. او اولی حاكمی بود كه خویش را ایلخان یعنی خانِ فرودست خان مغول نامید. اخلاق چادرنشینی و صحراگردی، اذن اخلاق بناهای کبیر و باشكوه را بدین بستگان نمیبخشید البته شناخت متمدن و هنر اهل ایران و لزوم تشکیل داد بناها، اعتنا ویژه آنها را به معماری را موجب شوید و بناهای شگرفی را در مراغه، تبریز، بغداد و سلطانیه به وجود آورد.
اولین بنای تشکیلشده به وسیله آنها، رصدخانه مراغه بود كه تشکیل داد آن درسال 658 هجری استارت شوید. در آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد سال جاری غازانخان به اسلام مشرف گردیده و اسم محمود را برای خویش برگزید. او به هم پا وزیر كاردان خویش، خواجه رشیدالدین، حیات نوای به اقتصاد اعطا کرد و از فواید آن برای تشکیل داد مساجد و بناهای دیگر منفعت گرفت. این حركت به وسیله جانشینانش الجاتیو و ابوسعید پی گرفته گردیده و بناهای اصلی معماری مذهبی در سالهای 736-695 هجری اخلاق و رفتار شوید.
از مهم ترین بناهای این زمان میقدرت به مجتمع حرم غازان خان در غرب تبریز، حرم خواجه رشیدالدین در حومه شرقی تبریز و بنای كمنظیر و باشكوه الجاتیو در شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد سلطانیه ـ كه آن را با عظمتترین معماری عصر ایلخانی میدانند ـ اشاره كرد.