مرجع مسجد النبی کوهسنگی مشهد

مقام محل پرستش در اسلام و دیگر ادیان الهی
بشر بر شالوده فطرت خود، توحید و یگانگی پروردگار رادرك می‌كند و ذات پاك حق را از وابستگی به فرصت و مكان خاص، تمیز میداند. با این هم اکنون، گویا یك میل فطری دیگر نیز او‌را وادار می‌كند تا در مكانی كه انتساب بیشتری با خدا دارااست به عبادت او بپردازد. گویا جایگاهی كه منسوب به خداست، بهتر می‌تواند بشر را از امواج دغدغه‌ها و اضطراب‌ها دور و به ساحل آرامش نزدیك كند.
از همین رو، تاریخ محل پرستش و پرستشگاه، به اندازه عمر انسان مسجد النبی کوهسنگی مشهد قدمت دارد. باستان شناسان از معبدهایی خبر میدهند كه از آغاز پیدایش بشر وجود داشته‌اند. قرآن مجید نیز نام معروف ادیان الهی را با نام پرستشگاه‌های آنان هم پا كرده می‌باشد.[73]
پیروان ادیان گذشته وظیفه داشتند كه نماز را فقط در پرستشگاه‌های خود به جا آورند و نمازگزاردن در فارغ محل عبادت، فقط از روی ناچاری برای آنان روا بوده می باشد.
در اسلام با آنكه بر نمازگزاردن در مسجد تأكید فراوان شده، ولی نماز در فارغ مسجد نیز صحیح می باشد.
این حكم الهی علاوه بر آنكه كار را برای امت رسول سهل وآسان كرده می باشد، نكته‌ای لطیف نیز در خود پنهان دارد كه عالمان الهی آن را چنین بیان كرده‌اند:در حقیقیت، با آنكه همگی زمین با پروردگار نسبت یكسانی داراست، ولی معبود به لطف خویش با مسجد، معامله خانه را می‌كند یعنی آنان‌را محل دیدار و مجلس انس و زیارت قرار داده می باشد. این به این معناست كه گزینش مجلس دیدار و حضور را به اختیار ما واگذار فرموده و این از بزرگ ترین بزرگواری‌هاست.[74]

آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد

با آنكه همه گستره خاك برای امت فرستاده همچون، مسجد هست، ولی مسجد به معنی اصطلاحی آن، جایگاه و محفلی ویژه برای عبادت خالصانه به شمار می‌رود. از همین رو، جنبه‌های عبادی مسجد، از دیگر جنبه‌‌های آن پر رنگ‌ تر و پرفروغ تر می‌نماید.

قرآن و جنبه‌های عبادی مسجد
در قرآن، هر جا صحبت از مسجد به دربین آمده، جنبه‌های عبادی آن به عنوان نقش اول و بنیادین این رده مقدس، آیتم تأكید قرار گرفته هست. خداوند بزرگ می فرماید:و مساجد ویژه خداست. پس هیچ كس را با خدا مخوانید. (جن: 18)

رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد

و در آیه دیگر میفرماید:پروردگارم بر دادگری فرمان داده می باشد و اینكه در هر مسجدی روی خود را مستقیم (به سوی قبله) كنید و در حالی كه دین پروردگار را برای او خالص گردانیده‌اید او‌را بخوانید. همان طور كه شمارا پدید آورد و به سوی او باز می گردید. (اعراف: 29)
این آیه به روشنی می‌فهماند كه مسجد، كانون پرستش خالصانه است. آفریدگار بلندمرتبه در جایی دیگر، مسجد را جایگاهی معرفی می‌كند كه در آن نام خداوند فراوان برده می‌شود.
و مساجد یذكر فیها اسم الله كثیرا؛ و مساجدی كه نام خدا در آنها بسیار برده میشود.(اعراف: 29)

شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد

با توجه به آیه‌های 36 و 37 سوره فروغ و روشنایی نیز مسجد، پایگاه تجمع مردانی می باشد كه صبح و شام در آن جا به تسبیح و عبادت مشغولند و هیچ کسب و کار و معامله‌ای آنها‌را از خاطر خدا باز نمی‌دارااست.
پس مسجد ابتدا، كانون عبادت و نماز و راز و نیاز مؤمنان با خداست. از همین‌رو، قرآن كریم كسانی كه مردم را از خیال كردن آفریدگار در مسجد باز می‌دارند، از ستم پیشه ترین انسانها به شمار می آورد.[75]

جنبه‌های عبادی مسجد در گفتار معصومان (علیهم السلام)
پیشوایان معصوم نیز به پیروی از قرآن، بر جنبه‌های عبادی مسجد بسیار تأكید كرده‌اند. نیم نگاهی به آداب و احكام مسجد، این نكته را روشن می‌كند.[76] بیشتر این احكام علامت می‌دهد كه اسلام پیرو آن هست كه مسجد جایگاهی مناسب برای یاد كردن خدا باشد و مؤمنان بتوانند در آن جا با حضور قلب، پروردگار را پرستش كنند. به این منظور، در احكام اسلامی، ایفا دادن هر كاری كه ممكن می‌باشد مسجد را از ایفای چنین نقشی باز دارد، ناخوشایند شمرده گردیده است.
آراستن مسجد با طلا، نقاشی كردن مسجد، داد و ستد، قضاوت كردن و اجرای حدود در مسجد، ورود دیوانگان و خردسالان به مسجد، هم چنین اعمال كارهایی چون بلند كردن صدا و بیان سخنان بیهوده و اعلام اشیای گم شده و كارهایی از این دست در مسجد، هر كدام می تواند بشر را از اعتنا به نماز و عبادت باز دارد.
تاكید بر حضور در مسجد، با حالت عصمت و پاكیزگی، ترغیب نمازگزارن نسبت به آراستن خود و استعمال از رایحه و بوی خوش و زدودن بوی بد از دهان و بدن به هنگام حضور در مسجد نیز به همین سبب می باشد. گاه دیده می‌شود كه بوی ناخوشایند بدن كسی در مسجد، گوشه و کنار را برای جمعی از نمازگزاران غیر قابل تحمل می‌كند و آنان را از عبادت باز می‌دارد. حرف گفتن درباره امو ر دنیوی نیز با محیطی كه برای عبادت و خیال خدا بنا شده، تناسبی ندارد و قضیه را برای تشویق تفکر‌های نمازگزاران آماده می‌كند. بر این مبنا، جاری ساختن دادن دو گروه از كارها در مسجد روا نیست: دسته اولیه اموری می باشد كه اجرا آن در مسجد، با شأن و رده خانه خداوند سازگاری ندارد. گروه دوم كارهایی هست كه به جنبه عبادی مسجد آسیب می رساند. بر این مورد بسیار تأكید كرده‌اند و در این زمینه چنین گفته‌اند:چنانچه مسجد را برای نوحه خوانی چادر بزنند و فرش كنند سیاهی بكوبند و اسباب چای در آن ببرند، در حالتی‌که كه این كارها به مسجد ضرروزیان نرساند و مانع نماز خواندن نشود، اشكال ندارد[77]
امور فرهنگی و آموزشی در مسجد، شغل‌های اجتماعی ـ سیاسی و بخشی از امور نظامی كه اعمال آن در مسجد رواست، با آنكه هر یك فضیلت ویژه‌ای داراست، البته نباید به جنبه‌ عبادی مسجد و پرستشگاه بودن آن خدشه وارد كند و نمازگزاران را از نماز خواندن در مسجد باز داراست.
جالب هست بدانیم فقهایی همچون امام خمینی (قدس سره) كه همواره بر جنبه‌های اجتماعی ـ سیاسی و انقلابی مسجد تاكید می‌كنند، جاری ساختن هر عملی را كه مانع عبادت مؤمنان درمسجد باشد، روا نمی‌دانند. در فتواهای گوناگونی از امام خمینی بر لزوم هجران از عملیات ورزشی و حتی یادگرفتن نظامی در مسجد، با همه اهمیتی كه دارد، تاكید گردیده‌است.[78]

2ـ تفحص اثرها تربیتی مسجد
یكی دیگر از آثار فردی مسجد، آثار تربیتی آن هست. مسجد خلال اثر ها عبادی با گستره فعالیت‌ها و مفاهیم حاشیه‌ای، در امور تربیتی نیز نقش مهمی اجرا می‌كند. آثار تربیتی مسجد را در سه بخش رسیدگی می‌كنیم:

تربیت فقاهتی
تربیت در لغت به معنای پرورش و پاكیزه كردن می‌باشد. در اصطلاح، تربیت عبارت است از تبدیل كردن قوه‌ها به فعلیت و حصول نیروها و استعدادهای درونی آدم كه سببب شكوفایی و پرورده ساختن می باشد.[79]
تربیت شرعی، تربیت بر اساس آموزه‌های دینی هست كه به دین‌ داری نقطه پايان می‌پذیرد و شكوفایی فقهی را در بردارد.
غرض از تربیت فقاهتی، تولید، تقویت و رویش روح تقوا و هدایت پذیری می باشد؛ زیرا نجات، در گرو ایمان و تقوای همیشگی و رسیدن به منزلت رضا میباشد..[80]
در دنیایی كه مقصود و فلسفه زندگی، گم شده و پذیرش حیات پوچ و بیهوده، زمینه ساز پی آمدهای نامطلوبی است كه به صورت‌های مختلف در قضیه‌های فردی و اجتماعی بروز می‌‌كند، تنها آیین و تربیت دینی می‌باشد كه ادله هدایت انسان در مسیر زندگی می شود.
در این بین مسجد با احیای تربیت فقهی، انسان را به خویشتن باز می‌گرداند و با زدودن غبارهای خود آلزامیر از فطرت، انسان را به سوی نام و نشان دینی موعظه می‌كند. مسجد از شیوه های متعدد بر تربیت شرعی اثر می‌گذارد.

تولید شناخت
تربیت، بدون ساخت و ساز شناخت و دوراندیشی امكان پذیر نیست. بدین ترتیب، تربیت فقهی به اطلاع رسانی و ا نتقال مفاهیم نیاز دارد تا در سایه آن وظیفه‌های شرعی شكل یابد. برگزاری گرد هم آیی‌های سخنرانی دینی در مسجدها، مناسبت‌های متفاوت و بیان احكام، تلاش ارزشمندی در‌این مسیر می‌باشد. در این سخنرانی‌ها شناخت و دوراندیشی دینی افراد ارتقا می‌یابد و با تبیین جامعیت فقهی و بها‌های اسلامی، یكی از مهم‌ ترین جنبه‌های تربیت فقهی شكل می گیرد و در نهایت، ارزش‌ها و آرمان‌های دینی تقویت می‌گردد.

تربیت عملی
تربیت صرفا به ایجاد و انتقال آگاهی‌ها مربوط نیست، بلكه تربیت عملی نیز بسیار مؤثر می باشد. برگزاری نماز جماعت، نشست‌های دعا و نیایش، اعتكاف و مراسم‌های فقهی در مناسبت‌های مذهبی از این قبیل می‌باشد.

تربیت الگویی
تربیت الگویی، یكی از بهترین شیوه‌های تربیت است. مسجد دراین مورد نیز مؤثر است. امام جماعت و افراد نمازگزار در مسجد، مسلمان‌ها برتری هستند كه بیشتر از دیگرافراد به احكام دینی پای بندند. این افراد كه تربیت شده مسجد میباشند، الگوهای تربیت دینی به شمار میروند و در هدایت و رغبت دیگر افراد به باورها و انجام فقهی مؤثرند.
مسجد با افزایش شناخت و درایت، تبیین، محافظت و توسعه ارزش‌ها و آرمان‌های اسلامی، تربیت عملی شرعی و تربیت الگویی، نظام تربیتی منسجم و قوام یافته‌ای را ایجاد می‌كند كه بر شاخصه‌های هویت فقهی تأثیر میگذارد و آن‌ها‌را تقویت می‌كند.[81] به این ترتیب مسجد، باعث تقویت تشخیص دینی و تداوم آیین‌داری می‌گردد.
تربیت اخلاقی، تربیت دینی، تربیت عقیدتی، تربیت سیاسی از بعدها تربیت فقهی است كه مسجد بر آن‌ها مؤثر می باشد.[82]

خضوع
در نظام تربیتی اسلام، خضوع یكی از مهمترین ویژگی اخلاقی می باشد كه در سایه غلبه بر هوای نفس و تكبر، تولید می‌شود. مسجد نیز به عنوان پایگاهی مذهبی كه در تربیت دینی مؤثر می باشد، این جنبه شخصیتی ارزنده را در انسان تقویت می‌كند. مسجد با روش‌های مختلف منجر تقویت فروتنی می‌‌گردد؛ زیرا مسجد صرفا به گروه ویژه‌ای از مسمانان با سطح سواد و ثروت و منزلت اجتماعی بالا تعلق ندارد، بلكه همگی قشرهای جامعه اسلامی می‌توانند برای اجرای مراسم دینی خود، در خانه معبود حاضر شوند. حضور همه طبقه‌‌های اجتماعی در مسجد و ارتباط آن‌ها با یكدیگر به ساخت و روحیه خشوع در آدم كمك می‌كند. در مسجد ثروتمندان با فقیران، عالمان با بیسوادان و جوانان با پیرها در ارتباطند.
بی شك، كسی كه در جریان رابطه ها اجتماعی با افراد گوناگون ارتباط داشته باشد و از گردهمایی و برخاست با قشرهای معدل و ضعیف دوری نمی‌كند، معمولا از رفتارهای متكبر به دور میماند.[83]
از سوی دیگر از نظر ضوابط دینی در مسجد، کلیه افراد در یك سطح می‌باشند و كسی حق ندارد نسبت به دیگران تكبر ورزد. آداب و قوانین مسجد برای همگی یكسان هست و كسی امتیازی بر دیگران ندارد و همگی می بایست آداب مسجد را رعایت كنند. در نماز جماعت همه به یك شكل و در یك قالب كلی نماز می گذارند و كسی نمی‌تواند با تكبر وغرور خود را از دیگران رفیعتر بداند و فارغ این چارچوب خوی كند. افزون بر اینكه نماز در مسجد باعث ارتقا تقوا می‌گردد و تقوا نیز در ساخت‌و‌ساز خضوع و خشوع نقش مهمی دارد.
بنابراین، با توجه به جنبه‌های آموزشی و عبادی مسجد، باید اظهار کرد مسجد به عنوان مهم‌ترین پایگاه شرعی با تولید و گسترش مفاهیم و تعالیم دینی در تولید خضوع نقش مؤثری دارد.

یافتن دوست بهتر
یكی از مهم ترین عامل ها مؤثر در شكل گیری شخصیت آدم، دوست می‌باشد. این آیتم در آیین اسلام عنایت بسیاری دارد. هم چنین اسلام ویژگی دوست بهتر را نیز بیان می‌كند.
مسجد پایگاهی شرعی و فرهنگی می‌باشد كه نمازگزاران مؤمنی در آن رفت و آمد می‌كنند[84] و دوستی با این افراد، در دیدگاه انسان مؤثر هست. با ایجاد پیوند و آشنایی در میان مؤمنان، نخبگان و صالحان جامعه، بستری مناسب برای رویش و تربیت روحی انسان فراهم می‌‌آید.
كسی كه با خو بان ارتباط داراست، حتی در صورتی‌که به آن سکو از تكامل نرسد كه به منجر خداوند ترسی، مرتكب گناه نشود، به سبب ساز حیا و شرم ساری از برادارن دینی خود، شیوه انحراف را در پیش نمی‌گیرد.

3ـ برررسی اثر ها آموزشی مسجد
از آغاز اسلام، مسجد به عنوان یك پایگاه آموزشی، كاربردهای گوناگونی داشته می باشد. سال‌های شروع بعثت، با وجود جو اختناق و شرایط سختی كه بر مكه حاكم بود، پیامبر (صلی الله علیه و آله) در دورانی، یاران خویش را در مسجد الحرام گرد می‌آورد. برای آنان قرآن می‌خواند و واجبات و محرمات الهی را به آنها آموزش می‌داد. چنین جلسه‌هایی در مسجد، گاه به مناظره و بیان کرد و گوهای وقت گیر علمی با سران قریش می‌انجامید.[85]
پس از هجرت نبی به مدینه و ساختن مسجد النبی، فصل نوینی در فعالیت‌های آموزشی مسجد استارت شد. نبی (صلی الله علیه و آله) بیشتر بعداز نماز صبح و عشا به سخنرانی و بیان کرد و گوهای علمی می‌پرداخت.[86] این گردهمایی‌ها با حضور مردان و زنان مسلمان برپا میشد[87] كه این از آشكارترین جلوه‌های آموزشی مسجد در مدینه بود. تفسیر قرآن و سخن گفتن پیرامون معانی آن، قسمت در خور توجهی از سخنرانی‌های نبی (صلی الله علیه و آله) را تشكیل می‌داد.[88] ضمن گرد هم آیی‌های سخنرانی نبی، كلاس‌های آموزشی گوناگونی نیز در مسجد تشكیل می شد.[89]
با این توضیحات، عنایت جنبه‌های فراگیری مسجد معلوم میشود.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌فرمایند:هر گونه توقفی در مسجد لغو و بیهوده می‌باشد، مگر برای سه تیم:" كسی كه بعد از نماز به تلاوت قرآن می‌پردازد، آنكه درگیر ذكر و خیال خداست و كسی كه به مباحثات علمی اشتغال داشته باشد.[90]
از دید ماجرا، تشكیل گردهمایی‌های علمی در مسجد، نسبت به نشست‌های دعا، منزلت والاتری دارد[91] و پاداش آن، ثواب عمره كامل یا حج كامل[92] و جهاد در رویه پروردگار می باشد[93] كه بخشش خدا آن‌ها را فرا می‌گیرد.[94] در این در بین، طرح مباحث فقاهتی در مسجد، فضیلت بیشتری داراست.[95]
بعد از نبی (صلی الله علیه و آله)، ائمه (علیهم السلام) نیز برای حفظ جنبه‌های آموزشی مسجد، سعی‌های ارزنده‌ای انجام دادند.[96]
مسجد، ابزارها و موقعیتی را در اختیار داراست كه به كمك آن میتواند به یادگرفتن و ارتقاء شناخت دینی نمازگزاران بپردازد. مسجد مكانی می باشد كه مسلمانان برای برپایی فرائض الهی و مجالس مذهبی در آن حاضر می گردند و این مجال مناسبی هست تا معارف و احكام دین تکثیر پیدا كند. البته نقش امام جماعت در این فی مابین بسیار مهم است.
سوای حدس تاریخ بنای مسجدها، محققان و مورخان پذیرفته‌آند كه بیش از پیدایش مدرسه، مسجد یگانه مركز اصلی آموزشی ـ فرهنگی در عالم اسلام بوده می‌باشد. هر یک‌سری بعضی از محققان از رده‌های آموزشی دیگری همچون مكتب‌های خانگی و دارالقرّا نیز خیال كرده‌اند،[97] البته شغل‌های آموزشی در‌این مراكز چنان محدود بوده است كه ما امروزه اطلاعات قابل توجهی درباره چگونگی آموزش درین مكان‌ها در چنگ نداریم. حال آنكه نام مسجدهای اساسی اسلامی كه مقام شغل‌های آموزشی بوده، در تاریخ به یادماندنی شده است. حتی نام مدرسان این مسجدها، یار با اطلاعات قابل توجه دیگری درباره مطالبی كه در مسجد تدریس می‌شده، در دست ماست.[98] بعداز پیدایش مدرسه نیز تا سال‌ها، مدرسه در دامن مسجد بنا میشد. از همین رو، در بیشتر كتاب‌هایی كه درباره مسجد به نگارش در می‌آمد، از مدرسه بسیار سخن گفته می‌شد كه این به باعث ارتباط بسیار نزدیك مسجد و مدرسه می باشد.[99]

مقام محل پرستش در اسلام و دیگر ادیان الهی
بشر بر شالوده فطرت خود، توحید و یگانگی پروردگار رادرك می‌كند و ذات پاك حق را از وابستگی به فرصت و مكان خاص، تمیز میداند. با این هم اکنون، گویا یك میل فطری دیگر نیز او‌را وادار می‌كند تا در مكانی كه انتساب بیشتری با خدا دارااست به عبادت او بپردازد. گویا جایگاهی كه منسوب به خداست، بهتر می‌تواند بشر را از امواج دغدغه‌ها و اضطراب‌ها دور و به ساحل آرامش نزدیك كند.
از همین رو، تاریخ محل پرستش و پرستشگاه، به اندازه عمر انسان مسجد النبی کوهسنگی مشهد قدمت دارد. باستان شناسان از معبدهایی خبر میدهند كه از آغاز پیدایش بشر وجود داشته‌اند. قرآن مجید نیز نام معروف ادیان الهی را با نام پرستشگاه‌های آنان هم پا كرده می‌باشد.[73]
پیروان ادیان گذشته وظیفه داشتند كه نماز را فقط در پرستشگاه‌های خود به جا آورند و نمازگزاردن در فارغ محل عبادت، فقط از روی ناچاری برای آنان روا بوده می باشد.
در اسلام با آنكه بر نمازگزاردن در مسجد تأكید فراوان شده، ولی نماز در فارغ مسجد نیز صحیح می باشد.
این حكم الهی علاوه بر آنكه كار را برای امت رسول سهل وآسان كرده می باشد، نكته‌ای لطیف نیز در خود پنهان دارد كه عالمان الهی آن را چنین بیان كرده‌اند:در حقیقیت، با آنكه همگی زمین با پروردگار نسبت یكسانی داراست، ولی معبود به لطف خویش با مسجد، معامله خانه را می‌كند یعنی آنان‌را محل دیدار و مجلس انس و زیارت قرار داده می باشد. این به این معناست كه گزینش مجلس دیدار و حضور را به اختیار ما واگذار فرموده و این از بزرگ ترین بزرگواری‌هاست.[74]

آدرس مسجد النبی کوهسنگی مشهد

با آنكه همه گستره خاك برای امت فرستاده همچون، مسجد هست، ولی مسجد به معنی اصطلاحی آن، جایگاه و محفلی ویژه برای عبادت خالصانه به شمار می‌رود. از همین رو، جنبه‌های عبادی مسجد، از دیگر جنبه‌‌های آن پر رنگ‌ تر و پرفروغ تر می‌نماید.

قرآن و جنبه‌های عبادی مسجد
در قرآن، هر جا صحبت از مسجد به دربین آمده، جنبه‌های عبادی آن به عنوان نقش اول و بنیادین این رده مقدس، آیتم تأكید قرار گرفته هست. خداوند بزرگ می فرماید:و مساجد ویژه خداست. پس هیچ كس را با خدا مخوانید. (جن: 18)

رزرو مسجد النبی کوهسنگی مشهد

و در آیه دیگر میفرماید:پروردگارم بر دادگری فرمان داده می باشد و اینكه در هر مسجدی روی خود را مستقیم (به سوی قبله) كنید و در حالی كه دین پروردگار را برای او خالص گردانیده‌اید او‌را بخوانید. همان طور كه شمارا پدید آورد و به سوی او باز می گردید. (اعراف: 29)
این آیه به روشنی می‌فهماند كه مسجد، كانون پرستش خالصانه است. آفریدگار بلندمرتبه در جایی دیگر، مسجد را جایگاهی معرفی می‌كند كه در آن نام خداوند فراوان برده می‌شود.
و مساجد یذكر فیها اسم الله كثیرا؛ و مساجدی كه نام خدا در آنها بسیار برده میشود.(اعراف: 29)

شماره تلفن مسجد النبی کوهسنگی مشهد

با توجه به آیه‌های 36 و 37 سوره فروغ و روشنایی نیز مسجد، پایگاه تجمع مردانی می باشد كه صبح و شام در آن جا به تسبیح و عبادت مشغولند و هیچ کسب و کار و معامله‌ای آنها‌را از خاطر خدا باز نمی‌دارااست.
پس مسجد ابتدا، كانون عبادت و نماز و راز و نیاز مؤمنان با خداست. از همین‌رو، قرآن كریم كسانی كه مردم را از خیال كردن آفریدگار در مسجد باز می‌دارند، از ستم پیشه ترین انسانها به شمار می آورد.[75]

جنبه‌های عبادی مسجد در گفتار معصومان (علیهم السلام)
پیشوایان معصوم نیز به پیروی از قرآن، بر جنبه‌های عبادی مسجد بسیار تأكید كرده‌اند. نیم نگاهی به آداب و احكام مسجد، این نكته را روشن می‌كند.[76] بیشتر این احكام علامت می‌دهد كه اسلام پیرو آن هست كه مسجد جایگاهی مناسب برای یاد كردن خدا باشد و مؤمنان بتوانند در آن جا با حضور قلب، پروردگار را پرستش كنند. به این منظور، در احكام اسلامی، ایفا دادن هر كاری كه ممكن می‌باشد مسجد را از ایفای چنین نقشی باز دارد، ناخوشایند شمرده گردیده است.
آراستن مسجد با طلا، نقاشی كردن مسجد، داد و ستد، قضاوت كردن و اجرای حدود در مسجد، ورود دیوانگان و خردسالان به مسجد، هم چنین اعمال كارهایی چون بلند كردن صدا و بیان سخنان بیهوده و اعلام اشیای گم شده و كارهایی از این دست در مسجد، هر كدام می تواند بشر را از اعتنا به نماز و عبادت باز دارد.
تاكید بر حضور در مسجد، با حالت عصمت و پاكیزگی، ترغیب نمازگزارن نسبت به آراستن خود و استعمال از رایحه و بوی خوش و زدودن بوی بد از دهان و بدن به هنگام حضور در مسجد نیز به همین سبب می باشد. گاه دیده می‌شود كه بوی ناخوشایند بدن كسی در مسجد، گوشه و کنار را برای جمعی از نمازگزاران غیر قابل تحمل می‌كند و آنان را از عبادت باز می‌دارد. حرف گفتن درباره امو ر دنیوی نیز با محیطی كه برای عبادت و خیال خدا بنا شده، تناسبی ندارد و قضیه را برای تشویق تفکر‌های نمازگزاران آماده می‌كند. بر این مبنا، جاری ساختن دادن دو گروه از كارها در مسجد روا نیست: دسته اولیه اموری می باشد كه اجرا آن در مسجد، با شأن و رده خانه خداوند سازگاری ندارد. گروه دوم كارهایی هست كه به جنبه عبادی مسجد آسیب می رساند. بر این مورد بسیار تأكید كرده‌اند و در این زمینه چنین گفته‌اند:چنانچه مسجد را برای نوحه خوانی چادر بزنند و فرش كنند سیاهی بكوبند و اسباب چای در آن ببرند، در حالتی‌که كه این كارها به مسجد ضرروزیان نرساند و مانع نماز خواندن نشود، اشكال ندارد[77]
امور فرهنگی و آموزشی در مسجد، شغل‌های اجتماعی ـ سیاسی و بخشی از امور نظامی كه اعمال آن در مسجد رواست، با آنكه هر یك فضیلت ویژه‌ای داراست، البته نباید به جنبه‌ عبادی مسجد و پرستشگاه بودن آن خدشه وارد كند و نمازگزاران را از نماز خواندن در مسجد باز داراست.
جالب هست بدانیم فقهایی همچون امام خمینی (قدس سره) كه همواره بر جنبه‌های اجتماعی ـ سیاسی و انقلابی مسجد تاكید می‌كنند، جاری ساختن هر عملی را كه مانع عبادت مؤمنان درمسجد باشد، روا نمی‌دانند. در فتواهای گوناگونی از امام خمینی بر لزوم هجران از عملیات ورزشی و حتی یادگرفتن نظامی در مسجد، با همه اهمیتی كه دارد، تاكید گردیده‌است.[78]

2ـ تفحص اثرها تربیتی مسجد
یكی دیگر از آثار فردی مسجد، آثار تربیتی آن هست. مسجد خلال اثر ها عبادی با گستره فعالیت‌ها و مفاهیم حاشیه‌ای، در امور تربیتی نیز نقش مهمی اجرا می‌كند. آثار تربیتی مسجد را در سه بخش رسیدگی می‌كنیم:

تربیت فقاهتی
تربیت در لغت به معنای پرورش و پاكیزه كردن می‌باشد. در اصطلاح، تربیت عبارت است از تبدیل كردن قوه‌ها به فعلیت و حصول نیروها و استعدادهای درونی آدم كه سببب شكوفایی و پرورده ساختن می باشد.[79]
تربیت شرعی، تربیت بر اساس آموزه‌های دینی هست كه به دین‌ داری نقطه پايان می‌پذیرد و شكوفایی فقهی را در بردارد.
غرض از تربیت فقاهتی، تولید، تقویت و رویش روح تقوا و هدایت پذیری می باشد؛ زیرا نجات، در گرو ایمان و تقوای همیشگی و رسیدن به منزلت رضا میباشد..[80]
در دنیایی كه مقصود و فلسفه زندگی، گم شده و پذیرش حیات پوچ و بیهوده، زمینه ساز پی آمدهای نامطلوبی است كه به صورت‌های مختلف در قضیه‌های فردی و اجتماعی بروز می‌‌كند، تنها آیین و تربیت دینی می‌باشد كه ادله هدایت انسان در مسیر زندگی می شود.
در این بین مسجد با احیای تربیت فقهی، انسان را به خویشتن باز می‌گرداند و با زدودن غبارهای خود آلزامیر از فطرت، انسان را به سوی نام و نشان دینی موعظه می‌كند. مسجد از شیوه های متعدد بر تربیت شرعی اثر می‌گذارد.

تولید شناخت
تربیت، بدون ساخت و ساز شناخت و دوراندیشی امكان پذیر نیست. بدین ترتیب، تربیت فقهی به اطلاع رسانی و ا نتقال مفاهیم نیاز دارد تا در سایه آن وظیفه‌های شرعی شكل یابد. برگزاری گرد هم آیی‌های سخنرانی دینی در مسجدها، مناسبت‌های متفاوت و بیان احكام، تلاش ارزشمندی در‌این مسیر می‌باشد. در این سخنرانی‌ها شناخت و دوراندیشی دینی افراد ارتقا می‌یابد و با تبیین جامعیت فقهی و بها‌های اسلامی، یكی از مهم‌ ترین جنبه‌های تربیت فقهی شكل می گیرد و در نهایت، ارزش‌ها و آرمان‌های دینی تقویت می‌گردد.

تربیت عملی
تربیت صرفا به ایجاد و انتقال آگاهی‌ها مربوط نیست، بلكه تربیت عملی نیز بسیار مؤثر می باشد. برگزاری نماز جماعت، نشست‌های دعا و نیایش، اعتكاف و مراسم‌های فقهی در مناسبت‌های مذهبی از این قبیل می‌باشد.

تربیت الگویی
تربیت الگویی، یكی از بهترین شیوه‌های تربیت است. مسجد دراین مورد نیز مؤثر است. امام جماعت و افراد نمازگزار در مسجد، مسلمان‌ها برتری هستند كه بیشتر از دیگرافراد به احكام دینی پای بندند. این افراد كه تربیت شده مسجد میباشند، الگوهای تربیت دینی به شمار میروند و در هدایت و رغبت دیگر افراد به باورها و انجام فقهی مؤثرند.
مسجد با افزایش شناخت و درایت، تبیین، محافظت و توسعه ارزش‌ها و آرمان‌های اسلامی، تربیت عملی شرعی و تربیت الگویی، نظام تربیتی منسجم و قوام یافته‌ای را ایجاد می‌كند كه بر شاخصه‌های هویت فقهی تأثیر میگذارد و آن‌ها‌را تقویت می‌كند.[81] به این ترتیب مسجد، باعث تقویت تشخیص دینی و تداوم آیین‌داری می‌گردد.
تربیت اخلاقی، تربیت دینی، تربیت عقیدتی، تربیت سیاسی از بعدها تربیت فقهی است كه مسجد بر آن‌ها مؤثر می باشد.[82]

خضوع
در نظام تربیتی اسلام، خضوع یكی از مهمترین ویژگی اخلاقی می باشد كه در سایه غلبه بر هوای نفس و تكبر، تولید می‌شود. مسجد نیز به عنوان پایگاهی مذهبی كه در تربیت دینی مؤثر می باشد، این جنبه شخصیتی ارزنده را در انسان تقویت می‌كند. مسجد با روش‌های مختلف منجر تقویت فروتنی می‌‌گردد؛ زیرا مسجد صرفا به گروه ویژه‌ای از مسمانان با سطح سواد و ثروت و منزلت اجتماعی بالا تعلق ندارد، بلكه همگی قشرهای جامعه اسلامی می‌توانند برای اجرای مراسم دینی خود، در خانه معبود حاضر شوند. حضور همه طبقه‌‌های اجتماعی در مسجد و ارتباط آن‌ها با یكدیگر به ساخت و روحیه خشوع در آدم كمك می‌كند. در مسجد ثروتمندان با فقیران، عالمان با بیسوادان و جوانان با پیرها در ارتباطند.
بی شك، كسی كه در جریان رابطه ها اجتماعی با افراد گوناگون ارتباط داشته باشد و از گردهمایی و برخاست با قشرهای معدل و ضعیف دوری نمی‌كند، معمولا از رفتارهای متكبر به دور میماند.[83]
از سوی دیگر از نظر ضوابط دینی در مسجد، کلیه افراد در یك سطح می‌باشند و كسی حق ندارد نسبت به دیگران تكبر ورزد. آداب و قوانین مسجد برای همگی یكسان هست و كسی امتیازی بر دیگران ندارد و همگی می بایست آداب مسجد را رعایت كنند. در نماز جماعت همه به یك شكل و در یك قالب كلی نماز می گذارند و كسی نمی‌تواند با تكبر وغرور خود را از دیگران رفیعتر بداند و فارغ این چارچوب خوی كند. افزون بر اینكه نماز در مسجد باعث ارتقا تقوا می‌گردد و تقوا نیز در ساخت‌و‌ساز خضوع و خشوع نقش مهمی دارد.
بنابراین، با توجه به جنبه‌های آموزشی و عبادی مسجد، باید اظهار کرد مسجد به عنوان مهم‌ترین پایگاه شرعی با تولید و گسترش مفاهیم و تعالیم دینی در تولید خضوع نقش مؤثری دارد.

یافتن دوست بهتر
یكی از مهم ترین عامل ها مؤثر در شكل گیری شخصیت آدم، دوست می‌باشد. این آیتم در آیین اسلام عنایت بسیاری دارد. هم چنین اسلام ویژگی دوست بهتر را نیز بیان می‌كند.
مسجد پایگاهی شرعی و فرهنگی می‌باشد كه نمازگزاران مؤمنی در آن رفت و آمد می‌كنند[84] و دوستی با این افراد، در دیدگاه انسان مؤثر هست. با ایجاد پیوند و آشنایی در میان مؤمنان، نخبگان و صالحان جامعه، بستری مناسب برای رویش و تربیت روحی انسان فراهم می‌‌آید.
كسی كه با خو بان ارتباط داراست، حتی در صورتی‌که به آن سکو از تكامل نرسد كه به منجر خداوند ترسی، مرتكب گناه نشود، به سبب ساز حیا و شرم ساری از برادارن دینی خود، شیوه انحراف را در پیش نمی‌گیرد.

3ـ برررسی اثر ها آموزشی مسجد
از آغاز اسلام، مسجد به عنوان یك پایگاه آموزشی، كاربردهای گوناگونی داشته می باشد. سال‌های شروع بعثت، با وجود جو اختناق و شرایط سختی كه بر مكه حاكم بود، پیامبر (صلی الله علیه و آله) در دورانی، یاران خویش را در مسجد الحرام گرد می‌آورد. برای آنان قرآن می‌خواند و واجبات و محرمات الهی را به آنها آموزش می‌داد. چنین جلسه‌هایی در مسجد، گاه به مناظره و بیان کرد و گوهای وقت گیر علمی با سران قریش می‌انجامید.[85]
پس از هجرت نبی به مدینه و ساختن مسجد النبی، فصل نوینی در فعالیت‌های آموزشی مسجد استارت شد. نبی (صلی الله علیه و آله) بیشتر بعداز نماز صبح و عشا به سخنرانی و بیان کرد و گوهای علمی می‌پرداخت.[86] این گردهمایی‌ها با حضور مردان و زنان مسلمان برپا میشد[87] كه این از آشكارترین جلوه‌های آموزشی مسجد در مدینه بود. تفسیر قرآن و سخن گفتن پیرامون معانی آن، قسمت در خور توجهی از سخنرانی‌های نبی (صلی الله علیه و آله) را تشكیل می‌داد.[88] ضمن گرد هم آیی‌های سخنرانی نبی، كلاس‌های آموزشی گوناگونی نیز در مسجد تشكیل می شد.[89]
با این توضیحات، عنایت جنبه‌های فراگیری مسجد معلوم میشود.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌فرمایند:هر گونه توقفی در مسجد لغو و بیهوده می‌باشد، مگر برای سه تیم:" كسی كه بعد از نماز به تلاوت قرآن می‌پردازد، آنكه درگیر ذكر و خیال خداست و كسی كه به مباحثات علمی اشتغال داشته باشد.[90]
از دید ماجرا، تشكیل گردهمایی‌های علمی در مسجد، نسبت به نشست‌های دعا، منزلت والاتری دارد[91] و پاداش آن، ثواب عمره كامل یا حج كامل[92] و جهاد در رویه پروردگار می باشد[93] كه بخشش خدا آن‌ها را فرا می‌گیرد.[94] در این در بین، طرح مباحث فقاهتی در مسجد، فضیلت بیشتری داراست.[95]
بعد از نبی (صلی الله علیه و آله)، ائمه (علیهم السلام) نیز برای حفظ جنبه‌های آموزشی مسجد، سعی‌های ارزنده‌ای انجام دادند.[96]
مسجد، ابزارها و موقعیتی را در اختیار داراست كه به كمك آن میتواند به یادگرفتن و ارتقاء شناخت دینی نمازگزاران بپردازد. مسجد مكانی می باشد كه مسلمانان برای برپایی فرائض الهی و مجالس مذهبی در آن حاضر می گردند و این مجال مناسبی هست تا معارف و احكام دین تکثیر پیدا كند. البته نقش امام جماعت در این فی مابین بسیار مهم است.
سوای حدس تاریخ بنای مسجدها، محققان و مورخان پذیرفته‌آند كه بیش از پیدایش مدرسه، مسجد یگانه مركز اصلی آموزشی ـ فرهنگی در عالم اسلام بوده می‌باشد. هر یک‌سری بعضی از محققان از رده‌های آموزشی دیگری همچون مكتب‌های خانگی و دارالقرّا نیز خیال كرده‌اند،[97] البته شغل‌های آموزشی در‌این مراكز چنان محدود بوده است كه ما امروزه اطلاعات قابل توجهی درباره چگونگی آموزش درین مكان‌ها در چنگ نداریم. حال آنكه نام مسجدهای اساسی اسلامی كه مقام شغل‌های آموزشی بوده، در تاریخ به یادماندنی شده است. حتی نام مدرسان این مسجدها، یار با اطلاعات قابل توجه دیگری درباره مطالبی كه در مسجد تدریس می‌شده، در دست ماست.[98] بعداز پیدایش مدرسه نیز تا سال‌ها، مدرسه در دامن مسجد بنا میشد. از همین رو، در بیشتر كتاب‌هایی كه درباره مسجد به نگارش در می‌آمد، از مدرسه بسیار سخن گفته می‌شد كه این به باعث ارتباط بسیار نزدیك مسجد و مدرسه می باشد.[99]